De Nederlandse bodem staat onder druk. Niet alleen bovengronds, waar verstedelijking en verduurzaming om meer ruimte vragen, maar ook ondergronds dreigt Nederland vast te lopen. Kabels, leidingen en nieuwe voorzieningen zoals warmtenetten en transformatorhuisjes verstoppen de grond, met grote gevolgen voor infrastructuur, klimaatadaptatie en groenvoorzieningen. Hoe kunnen we de chaos aanpakken?
Het probleem: een wirwar onder onze voeten
Volgens Wouter Veldhuis, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, wordt de bodem steeds voller door een gebrek aan planning en coördinatie. Netbeheerders en aannemers leggen vaak zonder strategische regie kabels en leidingen aan. Dit leidt niet alleen tot onoverzichtelijke ondergrondse situaties, maar ook tot overlast bovengronds: straten die meerdere keren worden opengebroken, slecht teruggelegde stoeptegels en ontsierende kabelsprieten die uit de grond steken.
Het meest urgente probleem is de energievoorziening. Met de snelle elektrificatie van Nederland moeten er 50.000 transformatorhuisjes bijkomen. Daarnaast komen er warmtenetten bij om van het aardgas af te gaan en zijn er maatregelen nodig om wateroverlast door klimaatverandering te voorkomen. Alles vraagt ruimte in de ondergrond, maar die raakt simpelweg op.
Groen in de knel
De gevolgen zijn niet alleen technisch, maar ook ecologisch. Bomen krijgen steeds minder ruimte doordat ondergrondse kabels en leidingen de bodem domineren. Wanneer de ondergrond verandert in één grote kabelgoot, blijft er geen plek meer over voor wortels. Dit is zorgwekkend, omdat groen in steden van cruciaal belang is voor klimaatadaptatie, stressreductie en gezondheid.
Groen wordt vaak als minder belangrijk beschouwd dan technische infrastructuur, maar dat moet veranderen. Een levende bodem met biodiversiteit is essentieel voor een duurzame en gezonde leefomgeving.
Een nieuwe aanpak: samenwerken en plannen
Gelukkig wordt er gewerkt aan oplossingen. Een integrale aanpak combineert de aanleg van kabels, leidingen en groen in één proces, zodat straten minder vaak open hoeven en er ruimte blijft voor bomen en biodiversiteit.
Praktijkvoorbeelden laten zien dat deze aanpak werkt. Waar normaal straten vijf tot zes keer opengebroken zouden moeten worden, kan dit met een slimme planning worden teruggebracht naar maximaal twee keer. Dit bespaart kosten en vermindert de overlast voor omwonenden.
De sleutel tot succes ligt in samenwerking en toekomstgericht werken. Ontwerpers, netbeheerders en overheden moeten gezamenlijk plannen maken, waarbij de gehele wijk als uitgangspunt wordt genomen. Bij nieuwbouw kan het gebruik van verzamelbuizen ervoor zorgen dat alle kabels en leidingen op een georganiseerde manier worden geplaatst, los van de groeiruimte voor bomen.
Wat kunnen we leren?
De huidige situatie laat zien wat er misgaat als er geen regie is. De “cowboymentaliteit” van sommige partijen – waarbij iedereen zijn eigen prioriteiten volgt – is onhoudbaar. Nederland moet overstappen op een integrale aanpak waarin de ondergrond strategisch wordt ingericht.
Gemeenten spelen hierin een cruciale rol. Zij moeten de regie nemen om te voorkomen dat straten telkens opnieuw open gaan en de bodem volraakt. Tegelijkertijd is het nodig om bewustzijn te creëren over het belang van een gezonde bodem en ruimte voor groen.
Actiepunten voor de toekomst
- Regie en samenwerking: Gemeenten, netbeheerders en ontwerpers moeten gezamenlijk plannen maken, waarbij de hele wijk of kern centraal staat.
- Slim ontwerp: Gebruik integrale ontwerpmethoden om aanleg en onderhoud van infrastructuur te combineren, zodat straten minder vaak open hoeven.
- Ruimte voor groen: Zorg dat bij nieuwe projecten bomen en groen een volwaardige plek krijgen, gescheiden van kabels en leidingen.
- Toekomstgericht bouwen: Introduceer mantelbuizen voor kabels en leidingen bij nieuwbouw, zodat uitbreidingen in de toekomst eenvoudiger zijn.
- Bewustzijn creëren: Maak burgers en beleidsmakers bewust van het belang van een gezonde ondergrond en de rol die dit speelt in verduurzaming.
Conclusie
Nederland staat voor grote uitdagingen, zowel bovengronds als ondergronds. Als we niets doen, dreigt de bodem letterlijk en figuurlijk dicht te slibben. Maar met een strategische, integrale aanpak kunnen we de ondergrond toekomstbestendig maken en ruimte creëren voor zowel infrastructuur als natuur.
De sleutel ligt in samenwerking, innovatie en een visie op de lange termijn. Alleen zo kunnen we Nederland klaarstomen voor een duurzame toekomst – zowel boven als onder de grond.